Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2010

Περί Φιλίας

Ο Αριστοτέλης διακρίνει τρία είδη φιλίας: τη φυσική, όπως των γονέων προς τα τέκνα, την εταιρική, όπως του Ορέστη προς τον Πυλάδη και τη ξενική που διαμορφώνεται χωρίς φυσική προσέγγιση μέσω των γραμμάτων ή ποικίλλων άλλων ερεθισμάτων δηλ. την έντονη συμπάθεια που νιώθουμε για κάποιον μέσα από τα βιβλία, τις ραδιοφωνικές εκπομπές και τηλεοπτικές παρουσιάσεις..., όπως θα λέγαμε σήμερα.
Μνημειώδη έργα περί φιλίας έγραψε ο Κικέρων (De amicitia) και ο πολυγραφότατος Πλούταρχος το: πως αν τις διακρίνειε τον κόλακα του φίλου. Μετά από αυτά τι να έγραφε κανείς;
Ο Λουκιανός (120-180 μ.Χ) στο έργο του Τόξαρις ή Φιλία οριοθετεί με σαφήνεια και γλαφυρότητα την ειδοποιό διαφορά του ασιατικού τρόπου σκέψης, που χαρακτηρίζεται από την εγωπάθεια, το δεσποτισμό, την υπερβολή, τη μυστικοπάθεια, από το Αττικό πνεύμα που διακρίνεται για τη μετάδοση της γνώσης σ΄όλους και την μετατροπή της θεωρίας σε πράξη.
Ο Σκύθης φιλόσοφος Τόξαρις απευθυνόμενος στο Αθηναίο Μνήσιππο αναφέρει ότι οι Έλληνες αποδίδουν μόνο θεωρητική σπουδαιότητα στη φιλία και υπολείπονται των Σκυθών στην πρακτική εφαρμογή της. Απαντώντας ο Μνήσιππος προτείνει να αναφέρει ο καθένας τους από πέντε πραγματικά περιστατικά. Θα καταγράψω συνοπτικά ένα για τον καθέναν από αυτά.
Ο Τόξαρις αφηγείται ένα περιστατικό περίθαλψης Σκύθη που είχε τραυματιστεί από βέλος στο μηρό και φιλοξενείτο από το φίλο του στο πάνω πάτωμα της οικίας του. Όταν ξαφνικά το σπίτι πήρε φωτιά ο Σκύθης ανέβηκε στο πάνω πάτωμα για να σώσει πρώτα το φίλο του χωρίς να δώσει προτεραιότητα στην γυναίκα του και τα δυο παιδιά του που μισοκαμένα μόλις που πρόφτασαν να βγουν πηδώντας μέσα από τη φωτιά. Όταν ρωτήθηκε γιατί δεν σκέφτηκε πρώτα την οικογένειά του εκείνος είπε: Παιδιά μπορώ να κάνω και πάλι εύκολα, εξάλλου είναι άγνωστο αν θα μου βγουν κι αυτά καλά. Πραγματικό φίλο όμως θα έκανα πολύ καιρό για να βρω.[ Θέση υπερβολική αν όχι και αφύσικη].
Ο Μνήσιππος διηγείται την ιστορία δύο φίλων τού Δεινία από την Έφεσο και του Αγαθοκλή* από τη Σάμο. Όταν ο Δεινίας κληρονόμησε μεγάλη περιουσία με την πάροδο του χρόνου απομάκρυνε το φίλο του γιατί περιτριγυρίστηκε από πολλούς κόλακες. Όταν όμως στο κόλπο μπήκε και η Χαρίκλεια γυναίκα χαριτωμένη, αλλά δαιμονισμένη και αμοραλίστρια* παγίδευσε με τον υποτιθέμενο σύζυγό της το Δεινία σε κάποιες τρυφερές στιγμές με αποτέλεσμα να επακολουθήσει συμπλοκή και ο Δεινίας να φονεύσει τον Δημώνακτα.


Σύμφωνα με το τότε Αττικό Δίκαιο, αν κατά το πρώτο μέρος της δίκης ο απολογούμενος δέχονταν την αυτοεξορία η διαδικασία κηρύσσονταν περαιωθείσα. Η εξορία θεωρούνταν χειρότερη και από τη θανατική καταδίκη. Ο Σωκράτης δεν δέχτηκε την αυτοεξορία γι΄αυτό και δευτερολόγησε παρά τη θέλησή του.

Έτσι ο Δεινίας άφραγκος πλέον και εγκαταλειμμένος από όλους εξορίστηκε στην Γυάρο (εις Γύαρον νήσον των Κυκλάδων). Ο Αγαθοκλής μόνος απ΄όλους τους φίλους, τού συμπαραστάθηκε, παρουσιάστηκε στο δικαστήριο και δεν τον εγκατέλειψε στιγμή, αφού μοιράστηκε μαζί του την εξορία και τον φρόντισε για πολύ χρόνο ασθενούντα. Επιπλέον, όταν εκείνος πέθανε δεν θέλησε να επιστρέψει στην πατρίδα του, αλλά έμεινε εν τη νήσω αισχυνόμενος και τεθνεώτα να εγκαταλείψει (απολιπείν) τον φίλον.

*Τα κύρια ονόματα στο Λουκιανό εμπεριέχουν την πραγματική σημασία της σήμανσης της λέξης, Αγαθοκλής ( Αγαθός +κλέος=δόξα), Χαρίκλεια (Χάρις +κλέος), Δεινός=φοβερός, Δημώναξ (Δήμος+άναξ=βασιλεύς), Μνήσιππος= ο έχων την μνήμη του ίππου.
 Ως έφηβος αναβάτης με το καμουτσίκι χτύπησα τα καπούλια του αλόγου μας περισσότερο από το επιτρεπόμενο για να επιταχύνει το βηματισμό του με συνέπεια κάθε φορά που το πλησίαζα φρύμαζε και περιστρεφόμενο λάκτιζε στον αέρα. Κι αυτό συνεχίστηκε για πολλά χρόνια μέχρι το τέλος της ζωής του. Είναι ένα γεγονός που με λυπεί ακόμα και σήμερα
.* Αμοραλιστής= Ο μη έχων ηθικούς φραγμούς μπροστά στο συμφέρον.

Δεν υπάρχουν σχόλια: