ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ακριβή περιγραφή των καταστραμμένων μνημείων της λαμπρότατης πολιτείας των Ατταλιδών την έδωσε ο Θ. Σμιθ το 1674 σε λατινική γλώσσα και σε 4 χρόνια αργότερα στα αγγλικά, στο βιβλίο του για τις «Επτά εκκλησίες της Αποκαλύψεως». Ακολούθησαν κι άλλοι περιηγητές γυρεύοντας κι αυτοί τα λείψανα της εκκλησίας που ανέφερε ο Άγιος Ιωάννης. Από τότε κάθε νέος περιηγητής προσθέτει και κάτι περισσότερο στις περιγραφές αυτές.
***
Το χρονικό των Ανασκαφών της Περγάμου 1871-1886 του E.Sculte (Σούλτε), που βασίζεται πάνω στην αλληλογραφία (444 γράμματα) [1] του Καρλ Χούμαν [2] και διαφόρων προσωπικοτήτων και επιστημόνων της εποχής έρχεται να συμπληρώσει τον πρώτο τόμο που κυκλοφόρησε στις 4 Οκτωβρίου 1959, σαν άνοιγε ξανά, για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο, το περίφημο «Μουσείον της Περγάμου» του Βερολίνου, όπου και βρίσκεται ο μεγάλος περγαμηνός Βωμός.
Ο Καρλ Χούμαν (Karl Humann) νεαρός φοιτητής της Αρχιτεκτονικής της Ακαδημίας του Βερολίνου με μια φυματίωση που κλονίζει συνεχώς την υγεία του, αλλά με αχαλίνωτη ρομαντική διάθεση των 22 χρόνων πρωτοέρχεται μέσω Σάμου (εργάζεται ως τεχνικός στην κατασκευή του λιμανιού στο Τηγάνι) στην Πέργαμο, τα Μπέργκαμα όπως λέγονταν τότε, ύστερα από πολλές περιπέτειες το φθινόπωρο του 1864. Γνωρίζεται με τον Έλληνα γιατρό Ράλλη και αρχίζει συχνές επισκέψεις μαζί του και μόνος πάνω στο λόφο της Ακρόπολης με την ελπίδα να σώσει ό,τι μπορεί από την καταστροφή των αρχαίων μαρμάρων που λίγα–λίγα γίνονται ασβέστης μέσα σ΄ένα γειτονικό καμίνι.
Κατορθώνει να εγκατασταθεί ως μηχανικός – τοπογράφος στην Πέργαμο το 1868 και εκεί απασχολεί 2.000 εργάτες, 1.000 βόδια, 500 καμήλες, άλογα και υποζύγια για την κατασκευή των δρόμων. Όλοι αγαπούν τον ψηλό ξανθό, γλυκομίλητο νεαρό, τον προστατεύουν, τον ακούνε, τον θεωρούν σαν «πασά»της περιοχής. Από τότε με την βοήθεια του Ράλλη αρχίζει να μαζεύει ό,τι μάρμαρα μπορεί να σώσει από το καμίνι, τα ταξινομεί στο σπίτι του Ράλλη από το 1869 και εκεί τελικά κατορθώνει να φέρει το 1871 την γερμανική αρχαιολογική αποστολή που απαρτίζονταν από τους Ε. Κούρτιους* Φ Άντλερ κα Ε. Γκέλτσερ.
Ο Χούμαν δεν έζησε να δει ολοκληρωμένο το όνειρό του. Πέθανε το 1896 στη Σμύρνη (( αρχαιολόγος της τσάπας )) όπως συνήθιζε να αυτοκαλείται, αλλά με την ικανοποίηση πως ο ενθουσιασμός του και το πείσμα έσωσαν μια από τις σημαντικότερες και πλουσιότερες πόλεις της Ελληνιστικής Εποχής.
[1] Έχει όμως η σύναξη αυτών των γραμμάτων και των σκίτσων όλη την πίστη και τη συγκίνηση του ανθρώπου που καίγεται από τον καημό του σκοπού που επιδιώκει και αισθάνεται κανείς άμεσα πως μεταδίδει την πίστη και τον ενθουσιασμό του λίγο λίγο σε όλους αυτούς που του απαντούν, που φροντίζουν, που πετυχαίνουν να σωθεί η αρχαία Πέργαμος και να γίνει η συστηματική ανασκαφή.
Κατορθώνει να εγκατασταθεί ως μηχανικός – τοπογράφος στην Πέργαμο το 1868 και εκεί απασχολεί 2.000 εργάτες, 1.000 βόδια, 500 καμήλες, άλογα και υποζύγια για την κατασκευή των δρόμων. Όλοι αγαπούν τον ψηλό ξανθό, γλυκομίλητο νεαρό, τον προστατεύουν, τον ακούνε, τον θεωρούν σαν «πασά»της περιοχής. Από τότε με την βοήθεια του Ράλλη αρχίζει να μαζεύει ό,τι μάρμαρα μπορεί να σώσει από το καμίνι, τα ταξινομεί στο σπίτι του Ράλλη από το 1869 και εκεί τελικά κατορθώνει να φέρει το 1871 την γερμανική αρχαιολογική αποστολή που απαρτίζονταν από τους Ε. Κούρτιους* Φ Άντλερ κα Ε. Γκέλτσερ.
Ο Χούμαν δεν έζησε να δει ολοκληρωμένο το όνειρό του. Πέθανε το 1896 στη Σμύρνη (( αρχαιολόγος της τσάπας )) όπως συνήθιζε να αυτοκαλείται, αλλά με την ικανοποίηση πως ο ενθουσιασμός του και το πείσμα έσωσαν μια από τις σημαντικότερες και πλουσιότερες πόλεις της Ελληνιστικής Εποχής.
***
[1] Έχει όμως η σύναξη αυτών των γραμμάτων και των σκίτσων όλη την πίστη και τη συγκίνηση του ανθρώπου που καίγεται από τον καημό του σκοπού που επιδιώκει και αισθάνεται κανείς άμεσα πως μεταδίδει την πίστη και τον ενθουσιασμό του λίγο λίγο σε όλους αυτούς που του απαντούν, που φροντίζουν, που πετυχαίνουν να σωθεί η αρχαία Πέργαμος και να γίνει η συστηματική ανασκαφή.
[2] Στα χρόνια που κυριαρχεί η φωτογραφία δεν συναντάμε την αγάπη που χρειάστηκε για να γίνουν όλα αυτά τα τα θαυμάσια σχέδια που μας άφησε ο Χούμαν και που τα βρίσκουμε στο τέλεια τυπωμένο βιβλίο του Σούλτε (E.Schulte). Και διαπιστώνουμε πόσο αυτά τα Ελληνιστικά ανάγλυφα γινωμένα μιαν εποχή που διακρίνεται για την έλλειψη θρησκευτικότητας, που στερούνται κάθε είδους μυστικισμού, δίνονται από το χέρι του Χούμαν σαν έργα μια βαθειάς λατρείας, της δικής του για την Πέργαμο.
*Ο Έρνστ (Curtius)Κούρτιους υπήρξε και ο οργανωτής των πρώτων συστηματικών ανασκαφών στην Ολυμπία και ο αδελφός του Γκέοργκ Κούρτιους υφηγητή στο Πανεπιστήμιο (Humboldt) του Βερολίνου και αργότερα καθηγητή στα Πανεπιστήμια της Πράγας, Κιέλου και Λειψίας που εξέδωσε το 1842 : Ο σχηματισμός των ελληνικών ονομάτων, το 1852 το πολύτομο έργο του: Ελληνική σχολική γραμματική(23η έκδοση το 1902) και το 1858: Βασικές αρχές της ελληνικής ετυμολογίας. Ernst Curtius.
