Η δέ ουκ άν τι ψεύδος εμπεσόν η ιστορία.... Η ιστορία όμως δεν ανέχεται να πέσει μέσα της το παραμικρό ψέμα, όπως και η τραχεία αρτηρία δεν θα ανεχόνταν να μπεί μέσα της το παραμικρό κατά την κατάποση. Πως δεί ιστορίαν συγγράφειν, Λουκιανός.
Ο Καστοριανός Γεώργιος Θεοχάρης (1758-1843), στενός συνεργάτης του Ρήγα Φερραίου. Λόγω και της αυστριακής του καταγωγής,του εγνωσμένου κύρους του και των γνωριμιών του δεν παραδόθηκε από τις αυστριακές αρχές στον Τούρκο Διοικητή, αλλά απελάθηκε από τη Βιέννη, όπου ασκούσε με επιτυχία τις εμπορικές του δραστηριότητες τής τέχνης της γουναρικής και προτίμησε τη Λειψία, όπου ήταν εγκαταστημένος ο Κωνσταντίνος Παπαπαναούμ και έζησε το υπόλοιπον της ζωής του στη Λειψία. Κ.Αμάντου, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή (1932).Ποιός άραγε άλλος χρηματοδοτούσε την εκτύπωση των εντύπων του Ρήγα Φερραίου?
«Μετά το διπλό μόχθο της ημέρας για την καθημερινή ζωή και για την εθνική αποστολή οι ιδεολόγοι εκείνοι δημοκράτες μαζεύονταν τα βράδια, πότε στου Αργέντη (Χιώτη), πότε στου Πούλιου (Σιατιστινού εκδότη βιβλίων και εντύπων), πότε στου Θεοχάρη, έφερναν ειδήσεις, αντήλλασαν γνώμες, κατέστρωναν σχέδια, έπαιρναν αποφάσεις και στο τέλος απήγγειλαν ποιήματα και πατριωτικα τραγούδια». ΔΙΕΕ -Δελτίο Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας 12 (1957).
Οι μυστικές και στενές σχέσεις του με τον Ρήγα αποκαλύφθηκαν κατά την ανάκριση από μια επιστολή, που του έστειλε ο Ρήγας από την Τεργέστη και στην οποία υπογράφεται υπαρχηγός τής ομάδος Βιέννης. Υποστήριξε χρωματικώς (διακαώς και ποικιλοτρόπως) και δια των σχέσεών του με το εξωτερικό την έκδοση και την κυκλοφορία της επαναστατικής προκηρύξεως του Ρήγα. Από τα αυστριακά Αρχεία που είδαν το φως το 1891. Βιογραφία Ρήγα Φεραίου, Γεώργιος Θεοφίλου (1896).
Ο πατέρας του Ιωάννης (είδον άνδρα λευκοπώγωνα και σεβαστόν) υποδέχεται τον δωδεκαετή Παναγιώτη Ναούμ το 1822 στην οικία του στη Λειψία. Ο Κωνσταντίνος Παπαναούμ εξαιτίας της ελληνικής επανάστασης έχασε όλην του την περιουσία στην Κωνσταντινούπολη και ο Θεοχάρης τον φιλοξενούσε προσωρινά παρέχοντάς του και μόνιμη στέγη.Τον ένα από τους τρεις γιούς του, τον Νικόλαο Θεοχάρη τον συναντάμε στην Αθήνα το 1836 ως έμπιστο του Κωνσταντίνου Μπέλλιου. Μακεδονικόν Ημερολόγιον, Αθήνα 1910 Τόμος Γ΄.
18 Ιανουαρίου (1837), Τετάρτη... καθ΄οδόν απαντήσας τον κύριον Γρόπιον, κόνσουλα αουστρίας, όστις ήρχετο δια να μοί κάμη βίζιταν ωσαύτως και τον Νικόλαον Γεωργίου Θεοχάρη και παρακινώντας τούς υπέγραψα αυτούς ως μέλη της Εταιρείας περί ανασκαφής και ανακαλύψεως αρχαιοτήτων.«Μετά το διπλό μόχθο της ημέρας για την καθημερινή ζωή και για την εθνική αποστολή οι ιδεολόγοι εκείνοι δημοκράτες μαζεύονταν τα βράδια, πότε στου Αργέντη (Χιώτη), πότε στου Πούλιου (Σιατιστινού εκδότη βιβλίων και εντύπων), πότε στου Θεοχάρη, έφερναν ειδήσεις, αντήλλασαν γνώμες, κατέστρωναν σχέδια, έπαιρναν αποφάσεις και στο τέλος απήγγειλαν ποιήματα και πατριωτικα τραγούδια». ΔΙΕΕ -Δελτίο Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας 12 (1957).
Οι μυστικές και στενές σχέσεις του με τον Ρήγα αποκαλύφθηκαν κατά την ανάκριση από μια επιστολή, που του έστειλε ο Ρήγας από την Τεργέστη και στην οποία υπογράφεται υπαρχηγός τής ομάδος Βιέννης. Υποστήριξε χρωματικώς (διακαώς και ποικιλοτρόπως) και δια των σχέσεών του με το εξωτερικό την έκδοση και την κυκλοφορία της επαναστατικής προκηρύξεως του Ρήγα. Από τα αυστριακά Αρχεία που είδαν το φως το 1891. Βιογραφία Ρήγα Φεραίου, Γεώργιος Θεοφίλου (1896).
Ο πατέρας του Ιωάννης (είδον άνδρα λευκοπώγωνα και σεβαστόν) υποδέχεται τον δωδεκαετή Παναγιώτη Ναούμ το 1822 στην οικία του στη Λειψία. Ο Κωνσταντίνος Παπαναούμ εξαιτίας της ελληνικής επανάστασης έχασε όλην του την περιουσία στην Κωνσταντινούπολη και ο Θεοχάρης τον φιλοξενούσε προσωρινά παρέχοντάς του και μόνιμη στέγη.Τον ένα από τους τρεις γιούς του, τον Νικόλαο Θεοχάρη τον συναντάμε στην Αθήνα το 1836 ως έμπιστο του Κωνσταντίνου Μπέλλιου. Μακεδονικόν Ημερολόγιον, Αθήνα 1910 Τόμος Γ΄.
▬ Οι αυστριακές ανακριτικές αρχές, εντυπωσιασμένες από νεαρό της ηλικίας του Παναγιώτη Εμμανουήλ 22 ετών ( ο αδελφός του Ιωάννης φοιτητής της ιατρικής 24 ετών), τον ρωτήσανε αν ήταν συνεργάτης του Ρήγα Φερραίου και σε τι αποσκοπούσε. ΄Ηθελα να γυρίσω μια ημέρα ελεύθερος στην πατρίδα μου απήντησε.
[1] Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι έλκει την καταγωγή του από τις Πούρλες του Ολύμπου.
[1] Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι έλκει την καταγωγή του από τις Πούρλες του Ολύμπου.
Στα 1814 την εορτή του Τιμίου Σταυρού - 14 Σεπτεμβρίου - επισπεύδονται οι διαδικασίες για να υπογραμμισθεί η συμβολική σημασία της ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στη Οδησσό. Πέντε ημέρες αργότερα αρχίζουν οι συσκέψεις επτά ηγεμόνων μοναρχών της Ευρώπης, μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό, για να διακηρύξουν μετά εννιά μήνες την αρχή της νομιμότητας (συμπεριλαμβάνεται και η ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παλινόρθωση Βουρβόνων στη Γαλλία (....) και την απηνή πάταξη κάθε επαναστατικής ιδέας. Είναι για τα ελληνικά πράγματα το απροσπέλαστο των αντιξοοτήτων. Τόσον στην προεπαναστατική περίοδο (αφύπνιση του Γένους), όσο και στα πρώτα βήματα της Φιλικής Εταιρείας (προετοιμασία Επανάστασης) που αριθμούσε μέχρι το 1816 μόνον είκοσι μέλη, οι πλείστοι όσοι ήσαν Δυτικομακεδόνες και Ηπειρώτες, ο ένας από τους τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας ο Πάτμιος Εμμανουήλ Ξάνθος και αργότερα οι Αρκάδες Γεώργιος Λεβέντης, οι τρεις αδελφοί Σέκερη και μεσούντος του Ιουνίου 1818 η κορυφαία φυσιογνωμία της Επανάστασης του 1821, ο Μεσσήνιος Γρηγόριος Δικαίος Παπαφλέσσας που επιμένει να του εξηγήσει ο Περραιβός ποιοί κρύβονται πίσω από την Αόρατη Αρχή. Tο 1837 ο Παναγιώτης Σέκερης (1783-1846) εκτελούσε χρέη τελώνη στο Ναύπλιο. Είχε έρθει οικογενειακώς από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες στην Ελλάδα από το 1830 και είχε εγκατασταθεί στο Ναύπλιο. Σεμνός και μετριόφρονας καθώς ήταν, δεν πήρε ούτε αξιώματα ούτε κάποια αξιόλογη δημόσια θέση. Τοποθετήθηκε τελώνης πρώτα στην Ύδρα και ύστερα στο Ναύπλιο, όπου και πέθανε πάμφτωχος. Το αρχείο του, σημαντικότατη και αξιόπιστη πηγή για την ιστορία της Φιλικής Εταιρείας περιέχει δεκάδες επιστολές του ίδιου ή άλλων φιλικών, αφιερωτικά και εφοδιαστικά γράμματα, λογαριασμούς της Εταιρείας που ο Σέκερης κρατούσε με σχολαστική επιμέλεια και κατάλογο 520 Φιλικών με τα σημεία αφιέρωσης και καθιέρωσης τους. Ο Παναγιώτης Σέκερης μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1818 και η χρηματική εισφορά του ανήλθε στο ποσό των 10.000 γροσίων, υπερδιπλάσιο από εκείνο που είχε συγκεντρωθεί από τους Φιλικούς στα τέσσερα περίπου χρόνια της ως τότε δράσης της.
Εφέτος συμπληρώνονται ακριβώς τριακόσια χρόνια από τη ίδρυση της Σχολής Κυρίτζη στην Καστοριά (ακριβέστερον Ανώτερον Σχολείον Κυρίτζη) τη διεύθυνση της οποίας το 1710 αναλαμβάνει ο Μεθόδιος Ανθρακίτης.
 |
Το εξώφυλλο του βιβλίου, με το σήμα της μέλισσας του εκδοτικού οίκου των Γλυκήδων, του Μεθοδίου Ανθρακίτη, Βοσκός λογικών προβάτων που εκδόθηκε στη Βενετία το (ạΨΗ) 1708. |
Στην ηλικία των σαράντα οκτώ ετών εγκαταλείπει τη Βενετία, όπου και λειτουργούσε στον Ορθόδοξο Ναό του Αγίου Γεωργίου κι έρχεται στην Καστοριά ως αναγνωρισμένος ήδη Λόγιος και Θεολόγος προσκεκλημένος από τον Γεώργιο Καστοριώτη ή Καστριώτη το 1708 για να διδάξει στην Εκκλησιαστική του Σχολή (των Ιερών Γραμμάτων, όπως λέγονταν τότε που ιδρύθηκε το 1705) στη συνοικία του Αγίου Νικολάου Μουζαβίκη. Μόλις είχε τυπωθεί στο γνωστό τότε εκδοτικό οίκο των Γλυκήδων από τα Γιάννενα το τρίτο του βιβλίο μετά την Πνευματική Επίσκεψιν: Βοσκός Λογικών προβάτων. Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης μέχρι τότε ήταν εφημέριος στον Ορθόδοξο Ναό του Αγίου Γεωργίου της Βενετίας και συνεργάζονταν και ως διορθωτής κειμένων στον εκδοτικό οίκο των Γλυκήδων. Το κρίσιμο ερώτημα που ανακύπτει είναι: Τι άραγε να ώθησε τον Ανθρακίτη να έρθει στην τουρκοκρατούμενη τότε Καστοριά; Αφήνοντας μια ήρεμη και δημιουργική ζωή! Αναντίρρητα η απάντηση είναι διττή. Οι ιδιαίτερες ικανότητες του Γεωργίου Καστριώτη (είχε χρηματίσει Μέγας Κομίσος στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες) και η ευαισθησία του Ανθρακίτη να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο χειμαζόμενο λαό της πατρίδας του. Αποβλέπει στην πνευματική κατάρτιση των ιερέων και πραγματοποιεί τολμηρές ανατοποθετήσεις στη χριστιανική ηθική συμπεριφορά. Δεν διστάζει να κρίνει με αυστηρότητα τη συμπεριφορά του κλήρου και με σκληρή γλώσσα επικρίνει την κατάχρηση του αφορισμού ►πόσο προφητικό θα αποδεικνύονταν! Στον τίτλο του πρώτου του βιβλίου: Θεωρίαι Χριστιανικαί και ψυχοφελείς (sic) νουθεσίαι δεν αναφέρεται το όνομα τού συγγραφέα, αλλά το λεκτικό, διανέμεται δωρεάν: τοις ευσεβέσι Χριστιανοίς εις ψυχικήν ωφέλειαν.
Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης είναι ο πρώτος που αποκλίνει από την επίσημη θέση της τότε Εκκλησίας, η φιλοσοφία στην υπηρεσία της Θεολογίας και ο πρώτος επίσης που αντικατέστησε την αρχαϊζουσα ως γλώσσα διδασκαλίας με τη δημώδη. Διδάσκει λογική και νεότερη Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία, Καρτέσιο (Desecrates) και Μαλμπράνς (Malebranche). Οι νεοτερικές του ιδέες τον έφεραν σε σύγκρουση με λόγιους της εποχής του και μερίδα του τότε αρτηριοσκληρωτικού εκκλησιαστικού κύκλου.
«Ενάντιος στο μυστικισμό, στη μισαλλοδοξία και την θρησκευτική πρόληψη υφίσταται και υπομένει την απεριόριστη και αθαίρετη εξουσία, το καταθλιπτικό βάρος του σκοταδισμού και της υποδούλωσης στην παράδοση. Αυτή η εναντιότητα είναι σε γενικές γραμμές το κύριο χαρακτηριστικό του Διαφωτσισμού που ξεκίνησε δειλά λίγα χρόνια πριν (1685..)με τον Τζων Λοκ στην Αγγλία και λίγες δεκαετίες πριν από τη Γαλλική Επανάσταση (1789) ιδίως με τους λεγόμενους εγκυκλοπαιδιστές, Ρουσσώ, Ντιντερό (1713-1784 . .. ».
Λίγα χρόνια αργότερα τον ανακαινιστή Ανθρακίτη ακολουθεί ο συμπατριώτης και μαθητής του από τα Γιάννινα Αναστάσιος Βασιλόπουλος. Αναφέρεται ακόμα ο καστοριανός Σεβαστός Λεοντιάδης (1724-1728) και ο γνωστός καστοριανός ιατροφιλόσοφος Θωμάς Μανδακάσης που μαθήτευσε κοντά στον Ευγένιο Βούλγαρη στη Κοζάνη. Μ.Κ.Παρανίκας, Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από αλώσεως μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ΙΘ) εκατονταετηρίδος σσ 53-54, εν Κωνσταντινοπόλει 1867. Κατά σύμπτωση και ο Ματθαίος Παρανίκας είναι ο πρώτος που συνέγραψε για την πνευματική άνθηση στην πόλη της Καστοριάς από τις αρχές του 180υ αιώνα.
Η «Οδός μαθηματικής με τμήματα γεωμετρίας, τριγωνομετρίας, άλγεβρας, σφαιρικής αστρονομίας κ.α. » είναι το πρώτο ελληνικό και μάλιστα ολοκληρωμένο μαθηματικό εγχειρίδιο της νεότερης ιστορίας μας, γραμμένο από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη για χρήση στα ελληνικά σχολεία κατά την εποχή της τουρκοκρατίας. Μετά τον θάνατό του ο μαθητής του Μπαλάνος Βασιλόπουλος εκδίδει τα βιβλία του Λογική Ελάττων και Εισαγωγή της Λογικής.
Ο Κωνσταντίνος Κούμας γράφει για τον Μεθόδιο Ανθρακίτη, δίδαξε και τας γεωμετρικάς επιστήμας ικανάς να ανάψωσι το φως του Λόγου και διερεθίσωσιν επί πλέον την έμφυτον του ανθρώπου φιλομάθειαν. Ο δε Μακάριος ο Πάτμιος έγραφε, ο κύρ Μεθόδιος τρίγωνα και τετράγωνα διδάσκει τους μαθητάς του και την άλλην πολυάσχολον ματαιοπονίαν της Μαθηματικής. Λίγο αργότερα διδάσκει για λίγο στη Σιάτιστα και στη συνέχεια μέχρι το 1723 στην περίφημη Μπαλαναία Σχολή των Ιωαννίνων που ιδρύθηκε από τον μαθητή του Βασιλόπουλο Μπαλάνο, οπότε ξαφνικά αποπέμπεται ως συνεργών σατανικώς, αλλά ποινή είνεκα μάλιστα, δοθήναι πυρί** πεποιήκαμεν το βιβλίον {...}. Ερείπιο σωματικό και ψυχικό πεθαίνει στα Γιάννενα το 1736. Ο δρόμος προς την αλήθεια και το φως είναι πάντα ακανθώδης. Προς τιμήν του σήμερα ο τόπος καταγωγής του τα Καμινιά Ζαγορίου μετονομάσθηκαν σε Ανθρακίτη. Και πολύ πρόσφατα δόθηκε το όνομά του σε οδό στην Χλόη Καστοριάς.
«Γενομένης συνόδου παρεστάθηκα έμπροσθέν τους. Πόσοι ήσαν δεν δύναμαι να μετρήσω. Μου παρουσίασαν τα τετράδια διδασκαλίας μου με γνώμες από αρχαίους φιλοσόφους και την Γεωμετρίαν του Ευκλείδου. "Είναι δικά σου;"... "Δεν είναι δικές μου γνώμες, είναι γνώμες των φιλοσόφων." Τα κατεδίκασαν και τα έκαυσαν. Την άλλην Κυριακήν άναψαν φωτιά εις τρία μέρη της αυλής των Πατριαρχείων. Ολόγυρα, δια να ευχαριστηθούν το σωτήριον θέαμα, ευρίσκοντο κληρικοί και λαός άπειρος, γεμιτζήδες, παπουτσήδες, ραφτάδες. Συναθροίζουν Λογικές, Φυσικές, Ευκλείδην και έτερα Μαθηματικά και τα ρίπτουν στις πυρές. Οι φλόγες αντιφέγγισαν στα πρόσωπά τους, όχι όμως το φως μα τα σκοτάδια... Μου ζήτησαν να ομολογήσω, ότι παρεκινήθην από σατανικήν συνεργίαν, εθελοκακίαν και φρενοβλάβειαν και να τα αναθεματίσω ως δυσσεβή και γέμοντα πάσης βλασφημίας και ότι ουδέποτε πλέον θα διδάξω, ειδάλλως θα είμαι υπόδικος τω αιωνίω αναθέματι.» -30 Νοεμβρίου 1723- κρυμμένος σ΄«ανήλιον γούβαν στην Κωνσταντινούπολη.» ΄Αλκης Αγγέλλου «Η δίκη του Μεθοδίου Ανθρακίτη,όπως την αφηγείται ο ίδιος», Αθήνα 1956 σ.168 και Δημητρης Φωτιάδης, Η Επανάσταση του 21, Τόμος 1ος σ.160.
Σχετικά με την αποκατάσταση, τεκμηριωμένη βάσει χφφ, του Μεθοδίου Ανθρακίτη, έχει προβεί σε ανακοίνωση ο καστοριανός καθηγητής Ευστάθιος Πελαγίδης ►Η Συνοδική απόφαση για την οριστική «Αποκατάσταση» του Μεθοδίου Ανθρακίτη». Εδώ περιορίζομαι στην μερική αποκατάστασή του, όπως αναφέρεται στην παραπάνω δημοσίευση του κ. Πελαγίδη: Από έναν κώδικα της μητροπόλεως Καστοριάς το: ίσον απαράλλακτον της καθαιρέσεως των μαθητών του Μεθοδίου, 1 Ιουνίου 1725. Από το έγγραφο αυτό έχουμε την επιβεβαίωση της αποκατάστασης του Μεθοδίου. Αναφέρει δε όλο το ιστορικό της δίκης του 1723.
Ο Χρύσανθος Νοταράς, Πατριάρχης Ιεροσολήμων, άνθρωπος ευρύτερης αντίληψης για την παιδεία και την πνευματική αφύπνιση του Γένους, έγραφε στις 4 Ιουλίου 1723 στο ομώνυμό το μητροπολίτη Καστοριάς....ύστερον δέ ελθών ενταύθα ο κατήγορος αυτού ιερομόναχος (Ιερόθεος) αγιορείτης έδειξέ τινα τετράδια αυτού τάχα θεολογικά ερεσχελιών (φλυαρών και μωρολογών) και εμείναμε εξηστοκότες...
* Ιερόθεος Πελοποννήσιος ο Ιβηρίτης (από την Ι.Μ. Ιβήρων του Αγίου Όρους) και Μεθόδιος Ανθρακίτης ο εξ Ιωαννίνων, Σωφρονίου Ευστρατιάδη (1933). O Iερόθεος ήρθε στην Σχολή Κυρίτζη το 1719 και συμπεριφέρετο αρχικά με σεβασμό και θαυμασμό προς το δάσκαλό του Μεθόδιο. Τελικά πήρε κάποια τετράδια τού Ανθρακίτη, μεταφράσεις του από το έργο του Μαλμπράνς και το παρουσίασε ως έργο του Μολίνο (Miguel De Molinos)και τα πήγε στο Πατριαρχείο. Ο ισπανός θεολόγος Μιγκουέλ Ντε Μολινό είχε καταδικασθεί από την Ιερά Εξέταση της Δυτικής Εκκλησίας να φέρει στην υπόλοιπη ζωή του το ένδυμα της μετανοίας. Ο Σωφρόνιος τον χαρακτηρίζει ως δείλαιο και παντοίδα (ξερόλα) ιερομόναχο…
«Γενομένης συνόδου παρεστάθηκα έμπροσθέν τους. Πόσοι ήσαν δεν δύναμαι να μετρήσω. Μου παρουσίασαν τα τετράδια διδασκαλίας μου με γνώμες από αρχαίους φιλοσόφους και την Γεωμετρίαν του Ευκλείδου. "Είναι δικά σου;"... "Δεν είναι δικές μου γνώμες, είναι γνώμες των φιλοσόφων." Τα κατεδίκασαν και τα έκαυσαν. Την άλλην Κυριακήν άναψαν φωτιά εις τρία μέρη της αυλής των Πατριαρχείων. Ολόγυρα, δια να ευχαριστηθούν το σωτήριον θέαμα, ευρίσκοντο κληρικοί και λαός άπειρος, γεμιτζήδες, παπουτσήδες, ραφτάδες. Συναθροίζουν Λογικές, Φυσικές, Ευκλείδην και έτερα Μαθηματικά και τα ρίπτουν στις πυρές. Οι φλόγες αντιφέγγισαν στα πρόσωπά τους, όχι όμως το φως μα τα σκοτάδια... Μου ζήτησαν να ομολογήσω, ότι παρεκινήθην από σατανικήν συνεργίαν, εθελοκακίαν και φρενοβλάβειαν και να τα αναθεματίσω ως δυσσεβή και γέμοντα πάσης βλασφημίας και ότι ουδέποτε πλέον θα διδάξω, ειδάλλως θα είμαι υπόδικος τω αιωνίω αναθέματι.» -30 Νοεμβρίου 1723- κρυμμένος σ΄«ανήλιον γούβαν στην Κωνσταντινούπολη.» ΄Αλκης Αγγέλλου «Η δίκη του Μεθοδίου Ανθρακίτη,όπως την αφηγείται ο ίδιος», Αθήνα 1956 σ.168 και Δημητρης Φωτιάδης, Η Επανάσταση του 21, Τόμος 1ος σ.160.
Σχετικά με την αποκατάσταση, τεκμηριωμένη βάσει χφφ, του Μεθοδίου Ανθρακίτη, έχει προβεί σε ανακοίνωση ο καστοριανός καθηγητής Ευστάθιος Πελαγίδης ►Η Συνοδική απόφαση για την οριστική «Αποκατάσταση» του Μεθοδίου Ανθρακίτη». Εδώ περιορίζομαι στην μερική αποκατάστασή του, όπως αναφέρεται στην παραπάνω δημοσίευση του κ. Πελαγίδη: Από έναν κώδικα της μητροπόλεως Καστοριάς το: ίσον απαράλλακτον της καθαιρέσεως των μαθητών του Μεθοδίου, 1 Ιουνίου 1725. Από το έγγραφο αυτό έχουμε την επιβεβαίωση της αποκατάστασης του Μεθοδίου. Αναφέρει δε όλο το ιστορικό της δίκης του 1723.
Ο Χρύσανθος Νοταράς, Πατριάρχης Ιεροσολήμων, άνθρωπος ευρύτερης αντίληψης για την παιδεία και την πνευματική αφύπνιση του Γένους, έγραφε στις 4 Ιουλίου 1723 στο ομώνυμό το μητροπολίτη Καστοριάς....ύστερον δέ ελθών ενταύθα ο κατήγορος αυτού ιερομόναχος (Ιερόθεος) αγιορείτης έδειξέ τινα τετράδια αυτού τάχα θεολογικά ερεσχελιών (φλυαρών και μωρολογών) και εμείναμε εξηστοκότες...
* Ιερόθεος Πελοποννήσιος ο Ιβηρίτης (από την Ι.Μ. Ιβήρων του Αγίου Όρους) και Μεθόδιος Ανθρακίτης ο εξ Ιωαννίνων, Σωφρονίου Ευστρατιάδη (1933). O Iερόθεος ήρθε στην Σχολή Κυρίτζη το 1719 και συμπεριφέρετο αρχικά με σεβασμό και θαυμασμό προς το δάσκαλό του Μεθόδιο. Τελικά πήρε κάποια τετράδια τού Ανθρακίτη, μεταφράσεις του από το έργο του Μαλμπράνς και το παρουσίασε ως έργο του Μολίνο (Miguel De Molinos)και τα πήγε στο Πατριαρχείο. Ο ισπανός θεολόγος Μιγκουέλ Ντε Μολινό είχε καταδικασθεί από την Ιερά Εξέταση της Δυτικής Εκκλησίας να φέρει στην υπόλοιπη ζωή του το ένδυμα της μετανοίας. Ο Σωφρόνιος τον χαρακτηρίζει ως δείλαιο και παντοίδα (ξερόλα) ιερομόναχο…
Είναι η απαρχή του νεοελληνικού διαφωτισμού. Ο Μανουήλ Γεδεών [2] στη πραγματεία του « Λυκαυγές [3] πνευματικής κινήσεως του Γένους μας, 1700-1730» αναφέρει τον Μεθόδιο Ανθρακίτη ως προδρομική φυσιογνωμία… και με πολύ θλίψη συμπληρώνει…ούτος δε εραδιουργείτο προς το Πατριαρχείο....
[1] Παραθέτω απόσπασμα επιστολής του Χρύσανθου Νοταρά, Πατριάρχη Ιεροσολήμων (1707-31) προς τον ομώνυμόν του μητροπολίτη Καστορίας με ημερομηνία 4 Ιουλίου 1723: « Περί δέ του καλού μας κύρ Μεθοδίου τί να γράψωμεν, θαυμαζόμεθα. Διότι ημείς τον υπερσπασπιζόμεθα ως μή λατινόφρονα και τούτο μας εφαίνετο να αληθεύωμεν όθεν και κατά την ημετέραν βεβαίωσιν του έγραψε και ο παναγιώτατος και σεβασμιώτατος δεσπότης και οικουμενικός πατριάρχης και ημείς συστατικά και παρακλητικά γράμματα, ότι δεν επιστεύθησαν αι κατ΄αυτού διαβολαί και τόν έχομεν ευσεβή, και άς προχωρή εις τό έργον της διδασκαλίας του αόκνως δια να έχη και πλείονας μισθούς παρά του αγίου Θεού».
[2] Μανουήλ Γεδεών (1851-1943), αξιωματούχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ιστοριοδίφης, χρονογράφος και συγγραφέας. Με εισήγησή του προς τον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ τοποθετήθηκαν το 1901 σε πέντε πόλεις της Μακεδονίας άξιοι Ιεράρχες μεταξύ των οποίων και ο Γερμανός Καραβαγγέλης στην Καστοριά. Υπάρχει σχετική πυκνή και πολυσέλιδος αλληλογραφία μεταξύ του Ιωακείμ Γ΄( Γραμματεύς και Μέγας Χαρτοφύλακας Μανουήλ Γεδεών) και Πρωθυπουργού Χαριλάου Τρικούπη τρία χρόνια πριν τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 για την έγκαιρη αντιμετώπιση της τότε ήδη αρξαμένης βουλγαρικής διείσδυσης.
[3] Λυκαυγές: το ημίφως πριν από την ανατολή του Ηλίου.
** ΄Αναβε φωτιές, καλόγερε,
κάψε, κάψε, στα χαμένα καίς,
απ΄τη στάχτη της φωτιάς σου
της Ιδέας ο χρυσαϊτός
τις φτερούγες του τεντώνει πιό πλατιές
προς τα ύψη, προς το φώς.
Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου, Λόγος Έκτος-Κωστής Παλαμάς.
** ΄Αναβε φωτιές, καλόγερε,
κάψε, κάψε, στα χαμένα καίς,
απ΄τη στάχτη της φωτιάς σου
της Ιδέας ο χρυσαϊτός
τις φτερούγες του τεντώνει πιό πλατιές
προς τα ύψη, προς το φώς.
Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου, Λόγος Έκτος-Κωστής Παλαμάς.
